KvK nr: 83019383 | BTW nr: NL862693792B01 | © 2024 | Alle rechten voorbehouden
Je wilt piano leren spelen of de draad weer oppakken. En dus heb je een instrument nodig. Of je overweegt een beter instrument. Maar waar moet je nu eigenlijk op letten bij de aanschaf? Aan welke eisen moet je instrument voldoen?
Er zijn verschillende opties wanneer je piano wilt gaan spelen. Maar ze hebben één ding gemeen: ze hebben een toetsenbord.
Je leert het meest als je dit hele artikel doorleest. Kost je 5 à 10 minuten en voorkomt mogelijk een teleurstelling.
Zeer de moeite waard als je op het punt staat een investering te gaan maken.
Een orgel heeft natuurlijk ook een toetsenbord maar meestal meer dan 1. En dat is niet handig wanneer je wilt leren piano spelen.
Bovendien is zijn de toetsen van een orgel niet aanslaggevoelig. Dat betekent dat de toon die klinkt wanneer je een toets indrukt niet harder of zachter wordt wanneer je de toets harder of zachter indrukt.
En een orgel heeft geen pianogeluid. Dus orgels zijn niet aan te bevelen om te leren piano spelen. Hoewel je er theoretisch gezien wel de basis van het piano spelen op kunt leren. Want de layout van de toetsenborden zijn gelijk. De tonen zitten op dezelfde plek.
Voetpedalen genoeg op de meeste orgels, maar deze werken niet zoals op een piano. En dat is wellicht het grootste bezwaar. Naast het feit dat een toon op een orgel blijft doorklinken zolang je de toets ingedrukt houdt. Kortom: piano leren spelen op een orgel is niet aan te raden.
Aanslaggevoeligheid, dat de pianotoetsen dus reageren op hoe hard of zacht je ze aanslaat (indrukt), ontbreekt ook bij veel extreem goedkope keyboards. Bovendien zijn bij keyboards net als bij orgels de toetsen meestal niet gewogen. Dat betekent dat de toetsen heel licht zijn om in te drukken. Dat er bijna geen weerstand is.
Dat kun je ook zien aan het toetsenbord. Zijn de toetsen heel dun (in de hoogte gezien, niet de breedte) en kun je onder de toets doorkijken dan zijn de toetsen doorgaans niet gewogen.
Wat overigens weer niet wil zeggen dat alle toetsen die wel doorlopen tot de onderkant (oftewel er uitzien als echte pianotoetsen) wel gewogen en aanslaggevoelig zijn. Daarvoor moet je echt even de kleine lettertjes lezen, het instrument zelf bespelen of als je in een winkel bent het vragen aan een verkoper.
Aanslaggevoelige toetsen zijn dus wel een vereiste, gewogen toetsen nog beter maar die vind je eigenlijk nooit op keyboards. Daarvoor moet je een digitale piano of vleugel hebben.
Keyboards koop je sowieso niet om een piano grootmeester te worden. Desalniettemin zijn keyboards wel geschikt om de beginselen van het piano spelen op te leren. Bovendien bieden ze een boel leuke extra’s als andere geluiden, ritmes en begeleidingsprogramma’s. En keyboards hoef je niet te stemmen. En je kunt ze met koptelefoon gebruiken.
Het pianogeluid dat je zult horen is bij keyboards altijd een nabootsing. Een betere nabootsing is duurder om ‘voor elkaar te krijgen’. Dus in het algemeen geldt dat hoe goedkoper het keyboard is, hoe minder natuurgetrouw het pianogeluid.
Bekende merken voor keyboards (en digitale piano’s) zijn Yamaha, Roland, Casio, Technics en bijv. Korg. Die merken bieden over het algemeen de beste prijs/kwaliteit. Dat wil niet zeggen dat je niet voor een ander merk kunt kiezen om wat voor reden dan ook. Jij moet er blij van worden. En liefst ook blijven 🙂
Zorg er bij voorkeur voor dat er een voetpedaal bij zit of in ieder geval op aangesloten kan worden: het zogenaamde ‘sustain’-pedaal. Die is er om tonen te kunnen laten doorklinken, zelfs wanneer je je vingers van de toetsen afhaalt. Je hebt sustain pedalen in allerlei vormen en met allerlei soorten stekkers. Dus laat je goed voorlichten in een winkel of koop er één waar al een pedaal bijgeleverd wordt.
Let wel op of het keyboard niet alleen maar op batterijen werkt. Dat is echt niet handig. Hooguit als extra functie.
En let op of er in het keyboard speakers zijn ingebouwd. Is dat niet het geval, dan is het waarschijnlijk een synthesizer. Niet handig.
Ook niet handig is wanneer er geen lessenaar aan het keyboard vastzit of vastgemaakt kan worden. Zo’n plankje waar je muziek op kunt zetten. Dat kun je oplossen met een losse lessenaar of een zelfgemaakt plankje of zo. Maar dat is gewoon minder handig.
Een keyboard kan op tafel of op schoot liggen, je kunt zelfs staand spelen, maar dat alles speelt meestal niet lekker en het is zeker geen goede manier om piano te leren spelen. Het is belangrijk om de hoogte te kunnen instellen. We zijn allemaal anders gebouwd en de hoogte instellen voorkomt lichamelijke klachten. Niet anders dan wanneer je vaak achter een computer zit. Handig kan ook zijn een in hoogte verstelde stoel – en dat kan gewoon een burostoel zijn (waar je eventuel de leuning van afhaalt).
Voorbij het allereerste beginstadium heb je om serieus piano te leren spelen gewogen en aanslaggevoelige toetsen nodig. En bij voorkeur minimaal 61 toetsen (witte en zwarte in totaal). Akoestische piano’s en vleugels hebben standaard 88 toetsen. Maar de bovenste en onderste 12 worden in de praktijk vrijwel nooit gebruikt. De meeste keyboards hebben veel minder toetsen (meestal 49 tot 61). Genoeg om de beginselen te leren en de eerste jaren prima vooruit te kunnen. Te weinig voor het grote werk; laat staan een (semi-)professioneel niveau.
Digitale piano’s en vleugels (ook wel elektrische piano’s of vleugels genoemd) hebben doorgaans aanslaggevoelige en gewogen toetsen. Je moet echter altijd even goed kijken of het zo is! Semi-gewogen toetsen zijn overigens minder goed in het nabootsen van de toetsen van een echte piano, dan gewogen toetsen
Maar zelfs dan blijft een digitale piano natuurlijk altijd een nabootsing van wat in akoestische piano’s van nature aanwezig is dankzij het mechaniek van toetsen, hamers en snaren. En zo’n nabootsing van aanslaggevoeligheid en gewogen toetsen kan heel goed zijn, wel aardig of ronduit slecht.
Net als het geluid. Het pianogeluid dat je zult horen is ook bij digitale piano’s altijd een nabootsing. Een betere nabootsing is duurder om ‘voor elkaar te krijgen’. Dus in het algemeen geldt dat hoe goedkoper de digitale, hoe minder natuurgetrouw het pianogeluid en het ’toetsmechaniek’.
Er zijn digitale piano en vleugels met een echt mechaniek. Die spelen (bijna) als hun echte akoestische voorbeelden. De geluiden zijn wel digitaal en je kunt ze dan ook met een koptelefoon gebruiken. Dichterbij een akoestische piano kom je niet en zo’n piano of vleugel is altijd goed gestemd. Maar ze kosten meer dan duizend euro. Vaak een paar duizend euro. Maar in vergelijking met een akoestische piano of vleugel van die prijs zijn ze zeker het overwegen waard.
Heel goed zijn, wel aardig of niet al te best zijn geldt natuurlijk ook voor de pianoklank(en) in zo’n digitale piano of vleugel. Die ook nog eens bepaald wordt door de kwaliteit van de speakers in zo’n apparaat.
Dit is allemaal een nogal professionele analyse natuurlijk, zolang jij plezier aan het spelen beleeft is het instrument blijkbaar goed (genoeg). Plezier in het spel staat voorop. Maar spelen op een goed instrument kan daar zeker aan bijdragen en bij piano leren spelen wil je ook op een digitaal instrument zo dicht mogelijk bij het akoestische ‘origineel’ komen natuurlijk. Tenminste, alles naar jouw smaak en budget.
Niet alle digitale piano’s hebben ingebouwde speakers. Zo zijn er zogenaamde ‘stage piano’s’ die vooral bedoeld zijn om mee te kunnen nemen en voor optredens te gebruiken. Daar zijn kleine speakers meestal niet voldoende. Dus hebben die stage piano’s geen ingebouwde speakers. Heb je zelf losse keyboard-speakers (gewone ‘huis, tuin en keuken’-speakers kunnen beschadigen van het veeleisende karakter van het geluid) dan kun je ze daarover laten klinken. En een hoofdtelefoon is natuurlijk ook een optie.
Maar voor veel mensen die hun digitale piano of vleugel alleen thuis gebruiken zijn ingebouwde speakers veel handiger. En die koptelefoon kan natuurlijk altijd. Stage piano’s komen ook niet met een onderstel zoals de ’thuismodellen’. Die moet je er los bij kopen en dat maakt het allemaal wat onhandiger en… minder mooi in de woonkamer 🙂
Bovendien moet je altijd goed opletten of er bij uw digitale piano of vleugel een ‘sustain’-pedaal meegeleverd wordt. Alle overige pedalen zijn optioneel, maar het ‘sustain’-pedaal is een moetje! Staat er bij een digitale piano een pedaal afgebeeld dan is het eigenlijk altijd het sustain pedaal. Staan er meerdere (2 of 3) dan zit het sustain pedaal rechts.
En ook hier is het weer opletten of er een lessenaar (om je bladmuziek op te kunnen zetten) aan de piano vastzit. Dat is wel zo handig.
Dit zijn semi-akoestische instrumenten waarbij (simpel gezegd) stemvorkjes aangetokkeld worden en dat geluid vervolgens kan worden versterkt (via hoofdtelefoon of over losstaande luidsprekers). Meer zoals elektrische gitaren. Heel specifiek geluid dat niet lijkt op een akoestische piano.
Denk bij deze instrumenten aan een jaren ’60 & ’70 sound – denk bijvoorbeeld aan het intro van ‘Riders on the storm’ van The Doors of bijvoorbeeld de Funk en de Bossa nova sound.
Deze instrumenten vergen gespecialiseerd onderhoud (wat daardoor meestal ook duurder is). Nabootsingen van de geluiden van deze instrumenten vind je in vrijwel elk keyboard en elke digitale piano.
Het grote verschil tussen digitale piano’s en digitale vleugels ligt vaak in het speakersysteem. Maar ook de kwaliteit van het toetsenbord kan beter zijn in digitale vleugels omdat er meer ruimte voor is en op dingen als gewicht niet zo gelet hoeft te worden.
Een digitale piano of vleugel moet je bij voorkeur echt in de winkel uitproberen (mits je al een beetje kunt spelen natuurlijk – anders kun je beter op klantervaringen afgaan in een webshop).
Klank en aanslag zijn heel persoonlijk. Zo liet grootmeester Vladimir Horowitz zijn vleugels altijd heel licht afstellen. Oh, maar dat is makkelijk spelen denkt u wellicht. Maar hoe lichter een toetsenbord speelt, hoe moeilijker het wordt te controleren. Alsof het gaspedaal van een auto bij de geringste aanraking volledig wordt ingetrapt. Dat geeft en vergt dus heel veel controle. Kun je fijn vinden, of juist vervelend. Zelfde geldt voor een ‘zwaar’ spelend instrument. Deze dingen zijn overigens bij digitale instrumenten vaak ook nog instelbaar. Maar dat moet je dan wel zeker weten.
Kortom, proberen. VOELEN. LUISTEREN. ERVAREN. In een winkel bij voorkeur (neem een koptelefoon mee!) want dan kun je vragen stellen over de instrumenten. En je dan niet laten afleiden door namen of prijzen. Casio maakt goedkope horloges. Maar ook prima en betaalbare digitale piano’s. Yamaha is eigenlijk altijd goed. Maar misschien voor u niet zo fijn als een Roland. Het is en blijft persoonlijk.
Natuurlijk kun je ook voor een tweedehands digitale piano of vleugel kiezen. Die kunnen prima zijn, zelfs van meer dan 10 jaar oud, maar dat blijft een gok. Garantie tot de voordeur!
Veel digitale piano’s en vleugels hebben ook van die leuke extra’s als andere geluiden, ritmes en begeleidingsprogramma’s. En je hoeft ze niet te laten stemmen.
Voor velen zijn digitale piano’s en vleugels dus een echte uitkomst. Je kunt er echt op leren piano spelen. Ze klinken als een piano. Maar niemand hoeft last van je te hebben. Een uitkomt dus.
Waarom zou je dan toch voor een akoestische piano of vleugel kiezen?
Er gaat niets boven een echte akoestische piano of vleugel om te leren piano spelen. Theoretisch.
In de praktijk is dat lang niet altijd het geval. Een valse piano of vleugel inspireert niet zo. Daar heb je bij digitale piano’s of vleugels en bij keyboards geen last van. Een mechanisch slechte piano of vleugel irriteert mateloos. Maar dat kan bij oudere digitale apparaten ook voorkomen.
Akoestische piano’s en vleugels hebben natuurlijk een heel andere uitstraling dan hun digitale imitaties. Het kan dus sowieso een mooi meubelstuk zijn. Maar het kan nog zoveel meer zijn.
Doordat in akoestische piano’s en vleugels een echt mechaniek zit heeft u echt controle over de klank. Zo kunt u met uw manier van de toetsen aanslaan (uw ’toucher’ – spreek uit als <toesjee>) de klank van rond naar schel en van zacht naar hard laten gaan. En kunt u tonen echt laten ‘zingen’. Met veel oefening natuurlijk. Maar een goed toucher ontwikkel je verreweg het best – om niet te zeggen uitsluitend – op een akoestisch instrument.
De hamers (kleine houten hamertjes ter grootte van een vinger) en de snaren die ze aanslaan staan in een akoestische piano verticaal, in een vleugel liggen ze horizontaal. Dat betekent dat de hamers (en de rest van het mechaniek dat zorgt voor de overbrenging van de kracht van de aanslag van de toets via de hamer naar de snaar) in een vleugel ‘profiteren’ van de zwaartekracht om weer terug in hun basispoistie te ‘vallen’. Hierdoor kan op een vleugel een toets sneller c.q. met minder moeite’nog een keer achter elkaar’ aangeslagen worden; sneller ‘repeteren’ zoals dat genoemd wordt.
Maar dat zijn details voor ver gevorderden. Wil je later concertpianist worden, dan moet je op zeker moment een vleugel ter beschikking hebben. Zo groot is het verschil tussen een piano- en een vleugelmechaniek wel.
De klank van een vleugel is natuurlijk anders dan die van een piano. Vooral hoorbaar wanneer de klep van een vleugel openstaat. De lengte van de snaren en de omvang van de zangbodem bepalen het grootste gedeelte van het verschil.
En er zijn verschillen in de pedalen en wat betreft eventuele geluidsoverlast.
Alle piano’s en vleugels hebben op z’n minst een sustain-pedaal (wil overigens niet zeggen dat deze goed werkt: proberen!!!). Het rechter pedaal.
Het linker pedaal is doorgaans het ‘una corda’-pedaal (1 snaar). Wanneer u die intrapt wordt de klank iets zachter en ronder omdat er minder snaren worden geraakt.
Het middelste pedaal op piano’s is zoals gezegd doorgaans een studiepedaal. Deze zorgt ervoor dat er vilt tussen de hamers en de snaren komt. Hierdoor klinkt de piano veel zachter en ronder. Ideaal om overlast te beperken.
Op vleugels is het middelste pedaal bedoeld om dingen te doen die zelfs professionele pianisten slechts zelden doen.
Qua geluidsoverlast hebben buren vaak meer last van een piano dan van een vleugel. Dat komt doordat de meeste overlast komt van contactgeluid. En een piano maakt meer en directer contact met vloer en muur dan een vleugel. Maar er zijn manieren om de overlast te beperken. Zo zijn er geluidsdempende schoteltjes voor onder piano’s en vleugels en kun je geluidsdempend materiaal tussen piano en muur bevestigen.
En het middelste pedaal op piano’s is zoals gezegd doorgaans een studiepedaal. Deze zorgt ervoor dat er vilt tussen de hamers en de snaren komt. Hierdoor klinkt de piano veel zachter en ronder. Ideaal om overlast te beperken.
Maar er is ook de mogelijkheid om een ‘silent systeem’ in te laten bouwen. Dan kun je op je akoestische instrument wanneer je wilt met een koptelefoon op spelen en hoort verder niemand je (behalve wat toetsgeratel natuurlijk).
Wanneer je dat doet hoor je echter een digitaal geluid. Als bij een digitale piano dus. Anders dan het akoestische geluid. Maar het is voor velen een uitkomst. Wel het mooie uiterlijk en het echte mechaniek. Geen geluidsoverlast. En altijd de mogelijkheid om gewoon akoestisch en zonder koptelefoon te spelen.
Ook kun je een nieuwe of gebruikte piano of vleugel kopen of leasen (‘huurkopen’) met zo’n systeem al ingebouwd.
Een oude piano of vleugel (meer dan 30 jaar oud) is meestal een stuk goedkoper. Maar enige voorzichtigheid is geboden. Het is als bij auto’s. Iedere keer als een piano gestemd wordt slijt het stemblok. Bij elke aanslag slijten de hamers. De zangbodem die onder spanning moet staan om mooie lange tonen te produceren verliest langzaam diens spanning. Het mooie en soepele gaat ervan af na tientallen jaren intensief gebruik.
Een piano of vleugel van enkele jaren oud (tot 30 jaar) is doorgaans geen probleem. Zeker niet wanneer deze van een bekend merk als bijvoorbeeld Yamaha, Petrof, Gotrian-Steinweg of Schimmel is. Laat staan één van de topmerken; een handgemaakte Steinway & Sons, Bösendorfer of Fazioli.
Maar zeker ook de staat van het onderhoud is bij akoestische piano’s en vleugels ontzettend belangrijk. Vooral het laten stemmen (minstens 1 keer per jaar, liefst 2 of meer) en de stabiliteit van het klimaat (luchtvochtigheid en temperatuur) in de kamer waar het instrument staat. Dus altijd eerst bekijken en bespelen. Mits mogelijk samen met een kenner.
Er zijn ongelofelijk veel merken op de markt. Veel minder dan vroeger, maar dan nog. En daar zitten prima piano’s tussen van ‘vreemde’ merken als ‘Young Chang’. Ook hier geldt weer: proberen. Spelen, luisteren, vergelijken. En wanneer je in een winkel koopt heb je nu eenmaal meer garanties.
Het leuke aan een nieuwe piano is dat deze zich, net als leren schoenen, vormt naar u. Naar uw manier van spelen dus. En nieuwe piano’s kunnen tegenwoordig vaak ‘geleased’ worden. Een soort huren als afbetaling. Een prima alternatief.
Wat je ook kiest; piano spelen is een hobby of beroep waar je enorm veel plezier aan kunt beleven. Alleen. Of samen met anderen. Op elke leeftijd. En op elk niveau.
Je hebt al een instrument vanaf nul euro. En de prijzen lopen tot meer dan een miljoen.
Voor een paar honderd Euro heb je al een prima nieuw keyboard. Voor het dubbele een prima nieuwe digitale piano. En voor weer het dubbele een prima nieuwe piano.
En ‘prima’ is iets als ‘ voldoende geschikt’ vanuit het oogpunt van een professional. Vergeleken bij een matig onderhouden oude piano hebben we het hier over juwelen van instrumenten. Het is allemaal relatief. ‘Prima’ betekent hier dus eigenlijk ‘goed genoeg om aan te kunnen bevelen’.
Denk aan ongeveer de helft van die prijzen voor redelijke tweedehands alternatieven. Maar dit zijn allemaal indicaties. Je kunt geluk hebben met een prachtige aanbieding of de piano van je buurman die gaat verhuizen.
Over het algemeen geldt dat voor niets de zon opgaat (dat geldt eigenlijk altijd) en dat je krijgt waar je voor betaalt.
En vergeet niet dat veel winkels de mogelijkheid tot lease, huur of kopen op afbetaling hebben. Soms ook voor digitale instrumenten en/of akoestische instrumenten met een silent-systeem.
Ga je naar een winkel (daar hebben ze overigens ook vaak tweedehands instrumenten) maak dan een lijstje zoals hieronder voor je gaat kiezen. En zet er dan cijfers bij voor elk instrument dat je probeert. Elk instrument in elke prijsklasse heeft voor- en nadelen. Het perfecte instrument bestaat niet. Kies wat bij jouw situatie past:
De beste pianisten hebben de klank en het speelgevoel van hun ideale instrument gewoon in hun hoofd en handen zitten en proberen dat op elk instrument te benaderen middels hun toucher. Er zijn genoeg geweldige pianisten die zijn begonnen op een oud keyboard, een melodica of een oude versleten piano waarvan enkele toetsen niet werkten.
Als je het graag wil leren, lukt het.
Maar een goede, enthousiasmerende en inspirerende docent en lesmethode helpen natuurlijk enorm!
Misschien had je het nog niet door, maar je bent hier op de website “Piano Spelen met Cor” met online pianolessen van Cor Bakker. Dus kijk rustig rond op deze site voor echte pianolessen (die zijn zeer zeldzaam online) van één van de bekendste pianisten van Nederland.
KvK nr: 83019383 | BTW nr: NL862693792B01 | © 2024 | Alle rechten voorbehouden